Poznając historię Dolnego Śląska trudno nie usłyszeć tajemniczego hasła Riese. Ale co się za nim kryje? Projekt Riese czyli po polsku Projekt Olbrzym to kryptonim największego projektu górniczo-budowlanego hitlerowskich Niemiec. Projekt Riese rozpoczął się w Górach Sowich oraz na zamku Książ i pod nim, bowiem projekt dotyczył właśnie głównie podziemi. Prace miały miejsce w latach 1943-1945, koniec wojny zakończył projekt, który na szczęście nigdy nie został ukończony.
Rozpoczęcie projektu Riese związane było z nasilającymi się nalotami bombowymi sił alianckich, dlatego hitlerowcy przenieśli strategiczną produkcję zbrojeniową w bezpieczne Sudety, projekt zakładał utworzenie nowej kwatery głównej Hitlera na zamku Książ oraz potężnych bunkrów i budowli podziemnych drążonych w Górach Sowich. Tunele i bunry łączono siatką okolicznych dróg i połączeniami kolei wąskotorowej. Do pracy nad projektem zmuszano tysiące więźniów oraz jeńców wojennych, w zorganizowanych obozach pracy.
Obiekty Projektu Riese
Zamek Książ – prowadzone tu prace adaptacyjne zniszczyły niektóre sale, ale najpoważniejsze zmiany odbyły się poza bryłą architektoniczną zamku, doprowadzono tu kolejkę wąskotorową, utworzono szereg dużych komór i budowli, które miały być osiągalne wyłącznie drogą podziemną, tunelami samochodowymi i kolejowymi. Pod ziemią stworzono przynajmniej dwa poziomy korytarzy i komór, połączonych z piwnicami zamku. Pierwszy poziom znajduje się 15 m pod ziemią, drugi 53 m pod dziedzińcem
Kompleks Rzeczkaw Walimiu – kompleks do którego prowadzą trzy wejścia wykute w skałach wschodniego zbocza wzniesienia Ostra (Spitzenberg), są tu sztolnie z dużymi halami, długość tuneli kompleksu Rzeczka wynosi 500 m, a ponad ziemią zbudowano główną centralę telefoniczną
Jugowice Górne – Jawornik – podziemny kompleks wykuty w masywie Chłopskiej Góry, złożony z siedmiu sztolni, długość poznanych podziemi wynosi 460 m, na powierzchni widać kilkanaście murowanych baraków.
Kompleks Włodarz – olbrzymi kompleks w masywie góry Włodarz, prowadzą tu trzy wejścia od strony północno-wschodniej i jedno od strony północnej, całość tworzy duża ilość korytarzy przecinających się pod kątem prostym oraz ogromna hala. Prawdopodobnie w nieosiągalnej dziś głębi obiektu zamordowano wiosną 1945 kilka tysięcy więźniów pracujących przy budowie. Około 1/3 kompleksu Włodarz jest zalana wodą, a długość korytarzy to aż 3200 m
Głuszyca – Osówka – podziemia kryją trzy sztolnie, długość tuneli to 1700 m, dwa obiekty są tu szczególnie interesujące – tzw. kasyno oraz siłownia, oba naziemne
Soboń – wejścia do podziemnego kompleksu prowadzą z trzech stron góry, trzema sztolniami, ten niewielki obiekt ma w sumie długość 700 m podziemnych korytarzy i kilka budynków naziemnych, w 2010 roku odkryto nowe sztolnie na Soboniu
Sokolec – Gontowa – podziemny kompleks wykuty w masywie góry Gontowa, tworzą ga dwa prostopadłe zespoły podziemi, w dużej mierze zawalonych, długość podziemi to 850 m
Wielka Sowa – wiadomo, że i przy tej górze pracowali więźniowie nad Projektem Riese, ale dotąd nie odnaleziono wejść do podziemi
Zwiedzanie obiektów Riese
Zachowane i odnalezione do dziś kompleksy podziemne są odwiedzane przez turystów i amatorów militariów. Spora część podziemnych sztolni jest zamknięta, a wejście do nich grozi wypadkiem. Należy zachować szczególną ostrożność.
Chcąc poznać ten niezwykle tajemniczy kawałek historii obecnie polskich ziem, najlepiej odwiedzić jedną z kilku podziemnych tras udostępnionych do zwiedzania. Są to: kompleks Rzeczka (Muzeum Sztolni Walimskich), kompleks Osówka oraz kompleks Włodarz